Praca z osobami z chorobami otępiennymi.
Najczęściej diagnozowaną chorobą otępienną jest otępienie w chorobie Alzheimera – szacuje się, że stanowi ono 60%–70% wśród diagnozowanych chorób otępiennych. Jej znacznikami są zniszczenia określonych części mózgu oraz obecność w jego tkankach specyficznych rodzajów zmian morfologicznych (zmiany w strukturze komórek nerwowych). Choroba Alzheimera (w skrócie AD), powoduje niszczenie komórek mózgowych, prowadząc do zakłócenia przepływu informacji w mózgu. Osoba dotknięta chorobą Alzheimera traci funkcje stopniowo i trwale.
Powszechnie wyróżniany zespół otępienny to także otępienie naczyniowe (nazywane również naczyniopochodnym, w skrócie VaD), które występuje u 16% osób z demencją. Otępienie naczyniowe powstaje w wyniku zaburzenia krążenia, a w konsekwencji dochodzi do ostrego lub przewlekłego niedokrwienia obszarów mózgu i wynikających z niego zaburzeń. Zazwyczaj początek patologicznych zmian w tej sytuacji jest nagły i narasta skokowo. Oznacza to, że symptomy utrzymują się przez pewien czas w stanie niezmiennym, po czym następuje ich gwałtowne pogłębienie.
W przypadku otępienia z ciałami Levy'ego (skrót DLB) chory charakteryzuje się falującymi zaburzeniami poznawczymi i zaburzeniami stanów świadomości. Charakterystyczna jest sztywność chodu i postawy. Chory bywa także drażliwy, chwiejny emocjonalnie i może przejawiać zaburzenia agresywne oraz zaburzenia zachowania. Zaburzenia pamięci nie muszą występować na początku choroby, a przebieg jest szybszy niż w przypadku choroby Alzheimera.
Choroba Picka jest jedną z rzadziej występujących chorób otępiennych. To jedna z odmian otępienia czołowo-skroniowego, w której pamięć trwała jest względnie zachowana, a bardziej charakterystyczne są zaburzenia mowy i aspołeczne zachowania niszczycielskie (na przykład zbicie lustra u kogoś w domu), zmiany osobowości bądź niewłaściwe zachowania seksualne. Otępienie w chorobie Huntingtona charakteryzuje się z kolei niekontrolowanymi zaburzeniami motorycznymi. Podczas przebiegu tej choroby mogą też wystąpić natręctwa, drażliwość oraz zaburzenia poznawcze i depresja. U jednej osoby może występować kilka chorób otępiennych.
Wybrane na prowadzenie zajęć miejsce powinno mieć odpowiednią temperaturę do pracy, właściwą akustykę oraz oświetlenie. Należy zadbać, aby w czasie zajęć osoby przypadkowe nie otwierały drzwi i nie sprawdzały, co się dzieje w środku? Czasem wystarczy, aby umieścić na drzwiach krótką informację o prowadzonych zajęciach, z prośbą o nie przeszkadzanie.
W trakcie zajęć zamykamy drzwi, aby stworzyć uczestnikom warunki do swobodnej dyskusji. Sala powinna być wyposażona w krzesła lub pufy do siedzenia, tablicę- na której można powiesić gotowe prace.
Pomocne w prowadzeniu zajęć właściwe przygotowanie materiałów. Pomaga to w sprawnym przeprowadzeniu zajęć.
Przykładowe zajęcia – choroba Alzheimera
Tłumaczymy uczestnikom, że zostaną podzieleni na trzyosobowe zespoły. Każdy z zespołów dostanie do odegrania scenkę, która będzie przedstawiała jeden z wybranych symptomów choroby.
Następnie dzielimy uczestników na zespoły w dowolny sposób, możemy zastosować odliczanie lub poprosić, aby sami się podzielili i wręczamy opis scenek.
Prosimy, aby w ciągu pięciu minut przygotowali się do odegrania scenki, którą zaprezentują reszcie uczestników.
Prosimy, aby nie ujawniali czego dotyczy ich zadanie. Scenki są opisane dosyć ogólnie, resztę pozostawiamy ich wyobraźni i umiejętności improwizacji.
Prosimy o potraktowanie zadania z należytą powagą ze względu na charakter omawianych problemów.
Po każdej ze scenek prosimy uczestników, aby zgadli, jaki symptomy choroby był odgrywane. Po odgadnięciu zapisujemy go na kartce i krótko omawiamy wraz z częstotliwością ich występowania. Kartkę wcześniej dzielimy na pół. Jedno z pól tytułujemy: zaburzenia funkcji poznawczych, drugie zaburzenia zachowań. W zależności od zaburzenia, umieszczamy je po właściwej stronie kartki. Jeśli scenek jest więcej niż zespołów to prosimy, aby niektóre z zespołów odegrały więcej, niż jedną scenkę.
Ważne jest, aby widzowie odgadywali o jaki symptom chodzi dopiero po zakończeniu odgrywania scenki i nie przeszkadzali aktorom w czasie gry. Po zapisaniu wszystkich objawów na kartce pytamy, czy byli świadkami występowania któregokolwiek z objawów u innych osób, jeśli tak to jakich?
Materiały pomocnicze.
Scenki do odegrania cz.1
Symptom: TRUDNOŚCI W ZAPAMIĘTANIU ZNANYCH FAKTÓW (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w której w czasie rozmowy jedna z osób nie może sobie przypomnieć pewnych oczywistych, w powszechnym rozumieniu, informacji, np. nazw miejsc, nazwisk powszechnie znanych osób, nazw miesięcy, itd.
Symptom: TRUDNOŚCI W ZNALEZIENIU WŁAŚCIWEGO SŁOWA (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w której jedna z osób w czasie rozmowy kilkukrotnie nie może sobie przypomnieć słów, których chciałaby użyć, a nie może ich sobie przypomnieć. Wywołuje to lekką wesołość wśród pozostałych uczestników rozmowy. Dla otępienia w stopniu lekkim charakterystyczne jest zapominanie pojedynczych słów. Wyraźne zubożenie mowy to cecha otępienia w stopniu głębokim.
Symptom: TRUDNOŚĆ W ZNALEZIENIU PRZEDMIOTÓW (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w której jedna z osób nie może znaleźć przedmiotu, który niedawno zostawiła w dosyć widocznym miejscu. Z tego powodu prosi innych o pomoc i angażuje ich w poszukiwania. Po odnalezieniu przedmiotu osoby, które pomagały go szukać, krytykują za roztargnienie osobę, która szukała przedmiotu.
Symptom: TRUDNOŚĆ W ZAPAMIĘTANIU IMION BLISKICH OSÓB (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w której jedna z rozmawiających osób ma problem, aby przypomnieć sobie imiona osób z najbliższej rodziny. Wywołuje tym dezaprobatę i oburzenie innych rozmawiających.
Scenki do odegrania cz.2
Symptom: PROBLEMY Z UBIERANIEM SIĘ (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w której jedna z osób nakłada część garderoby i ma problem z właściwym jej nałożeniem. Pozostałe osoby najpierw jej pomagają, a później narzekają na powolność osoby mającej problem.
Symptom: KŁOPOTY Z LICZENIEM (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w czasie której jedna z osób ma wyraźne trudności w policzeniu reszty wydanej jej przez ekspedientkę w czasie robienia zakupów. Odegrajcie proszę możliwe reakcje innych osób, które uczestniczą w zdarzeniu.
Symptom: KŁOPOTY ZE ZROZUMIENIEM MOWY (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie scenkę, w czasie której jedna osób ma wyraźne kłopoty ze zrozumieniem sensu słów w czasie rozmowy. Opisywane zaburzenie jest charakterystyczne dla otępienia w stopniu umiarkowanym i głębokim.
Symptom: APATIA (zaburzenie zachowania) Odegrajcie scenkę, w czasie której jedna z osób okazuje wyraźne oznaki apatii. Do oznak apatii należą: utrata zainteresowania codziennymi czynnościami, higieną osobistą, sprawami rodzinnymi, ograniczenie kontaktów towarzyskich, jednostajna mimika i modulacja głosu. Apatia to również utrata inicjatywy. Inne osoby okazują wyraźną dezaprobatę w stosunku do apatycznej postawy.
Scenki do odegrania cz.3
Symptom: NIEPOKÓJ (zaburzenie zachowania) Odegrajcie proszę scenkę rozgrywającą się wśród domowników, w czasie której jedna z osób zamartwia się przy każdej okazji, a najbardziej boi się opuszczenia przez innych członków rodziny.
Symptom: DRAŻLIWOŚĆ (zaburzenia zachowań) Odegrajcie proszę scenkę, w której jedna z osób jest drażliwa. Nawet najdrobniejsze bodźce powodują, że łatwo się denerwuje, wpada w złość, przejawia słowną agresję wobec otoczenia. Zastanówcie się jak reagują w takiej sytuacji inne osoby, które uczestniczą w scence.
Symptom: PROBLEMY Z ORIENTACJĄ W PRZESTRZENI (zaburzenia funkcji poznawczych) Odegrajcie proszę scenkę, w której jedna z osób zgubiła drogę do domu będąc na spacerze i prosi przypadkowe osoby o pomoc. Niestety ma tez trudności z przypomnieniem sobie adresu swojego mieszkania.
Czym można zająć osobę dotkniętą demencją, chorobą Alzheimera:
Propozycje ćwiczeń usprawniających funkcje poznawcze
1. Dopasuj przedmiot do zawodu. Dajemy choremu zestaw wyrazów - zawody i przyrządy związane z ich wykonywaniem, np. murarz i kielnia. Prosimy o połączenie odpowiedniego zawodu z odpowiednim przyrządem. Zadanie to ułatwimy, wykorzystując zamiast wyrazów rysunki.
Możemy także zaprezentować choremu zdjęcia bliskich osób, dać na kartkach zestaw imion i poprosić, aby je dopasował lub po prostu podał imiona. To ćwiczenie mobilizuje głównie umiejętność kojarzenia i pamięć.
2. Kategoria słów Ćwiczenie to jest przeznaczone dla podopiecznych będących we wcześniejszej fazie choroby. Losujemy literę alfabetu i na zmianę z chorym wymieniamy słowa rozpoczynające się na tę literę. Można utworzyć kategorie, np. rośliny, zwierzęta, w zależności od możliwości naszego podopiecznego.
3. Ciągi słowne i liczbowe Przygotowujemy kartkę papieru z wypisanymi dniami tygodnia, miesiącami, liczbami itp. w taki sposób, aby w ciągu brakowało którejś z pozycji. Na przykład: poniedziałek,....................., środa,............... , piątek, sobota,........................ Prosimy chorego o uzupełnienie (pisemne lub ustne) brakujących elementów.
4. Łączenie Aby wzmocnić sprawność spostrzegania wzrokowo-przestrzennego, rysujemy na kartce liczby, litery lub rysunki, które chory ma za zadanie połączyć liniami na zasadzie doboru takich samych par. Przykładowo: w przypadku cyfr będą to dwie jedynki, dwie dziesiątki, dwie trójki itd. Punkty powinny być rozrzucone na kartce w taki sposób, aby chory musiał ich poszukać, a później wykorzystać sprawność motoryczną do ich połączenia.
5. Przysłowia Podajemy choremu na kartce zestaw rozpoczętych powiedzeń i przysłów, np. Gdyby kózka nie skakała................................................, i prosimy o ich dokończenie (pisemne lub ustne).
6. Pobudzanie zmysłów Podtrzymując sprawność psychofizyczną chorego, nie możemy zapomnieć o aktywowaniu wszystkich jego zmysłów (wzroku, dotyku, smaku, węchu, słuchu). Jednoczesne działanie na kilka zmysłów jest szczególnie ważne dla pacjentów leżących, z którymi kontakt słowny jest już znacznie utrudniony. Pobudzanie zmysłów zaspokaja zapotrzebowanie na bodźce, a tym samym zapobiega niekorzystnym, często autodestrukcyjnym zachowaniom, np. gryzieniu palców, rozdrapywaniu ran.
Aby pobudzać zmysł wzroku, można powiesić na ścianie jakieś ładne fotografie, obrazki, dekoracje lub ustawić łóżko tak, aby chory widział, co dzieje się w domu bądź mógł spoglądać przez okno. Należy przy tym pamiętać, że z pozoru zwyczajne widoki dla chorego mogą być przerażające, np. sąsiad noszący czarny kapelusz może się kojarzyć z nauczycielem, który w dzieciństwie uderzył podopiecznego za jakieś przewinienie. Kołysanie w fotelu bujanym, głaskanie, ćwiczenia fizyczne, masaże to formy oddziaływania na zmysł dotyku. Mają szczególne znaczenie w kontakcie z chorym, który już nie mówi.
Pobudzanie zmysłu smaku, gimnastykowanie języka i mięśni ust osiągniemy dzięki podawaniu produktów spożywczych wymagających ssania i gryzienia (uwaga na zachłyśnięcia). Warto także przeprowadzać ćwiczenia związane z wysuwaniem języka, układaniem go w trąbkę, robieniem min itp. Takie zabawy mogą w doskonały sposób rozwijać więzi między babcią, dziadkiem a wnuczkami.
 |
ddp@byd.pl |
 |
52 567-07-05 |
 |
Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy ul. Karpacka 52 85-164 Bydgoszcz
|
© Copyright 2016 Wyższa Szkoła Gospodarki. All rights reserved.
